Η Ιερά Μονή Αρκαδίου βρίσκεται 23 χλμ. από το Ρέθυμνο, σε υψόμετρο 500 μέτρων από τη θάλασσα και είναι ένα από τα πιο ιστορικά μοναστήρια της Κρήτης.
Η πρώτη γραπτή μαρτυρία ανάγεται στον 14ο ή 15ο αιώνα. Αποτελεί μνημείο πίστης και των απελευθερωτικών αγώνων του κρητικού λαού. Έχει αναγνωριστεί ως παγκόσμιο σύμβολο ελευθερίας (Ευρωπαϊκό Μνημείο Ελευθερίας από την Ουνέσκο), καθώς και σύμβολο μαρτυρίας και αντίστασης σε εχθρικές επιβουλές. Είναι πιθανότατα το πιο γνωστό και επιβλητικό μοναστήρι στην Κρήτη. Εντυπωσιάζει με την αρχιτεκτονική του και το μέγεθός του, στοιχεία που το αναδεικνύουν μέσα στο περιβάλλοντα χώρο.
Η ιστορική στιγμή του Νοεμβρίου του 1866
Το 1866 έδρευε στο μοναστήρι η επαναστατική επιτροπή των Κρητών και συντόνιζε τη Μεγάλη Κρητική Επανάσταση που είχε κύριο σύνθημα «ένωσις ή θάνατος» και αίτημα την ελευθερία και ένωση με την Ελλάδα. Εκεί είχαν καταφύγει περίπου 600 γυναικόπαιδα και περίπου 300 πολεμιστές.
Η επίθεση στην μονή ξεκίνησε στις 8 Νοεμβρίου του 1866 από τον τουρκικό στρατό. Τότε ο Ηγούμενος Γαβριήλ, αφού του είχε ζητηθεί να εγκαταλείψει τη μονή, αρνήθηκε να φύγει. Μια ημέρα μετά, οι Τούρκοι τον σκοτώνουν κι έτσι οι υπόλοιποι Κρητικοί (πολεμιστές και γυναικόπαιδα) κλείνονται στην πυριτιδαποθήκη.
Ύστερα από σωματική και ψυχική εξάντληση και με τη σιγουριά της αιχμαλωσίας τους από τους Τούρκους, πυροδότησαν τα βαρέλια με το μπαρούτι και η έκρηξη ήταν τόσο δυνατή ώστε προκάλεσε την καταστροφή της Μονής και φυσικά τον θάνατο των Ελλήνων αλλά και κάποιων Τούρκων που είχαν εισβάλει στην Μονή.
Εορτές της Μονής
- Στις 21 Μαΐου, που γιορτάζει το δεξιό κλίτος του Καθολικού, το οποίο είναι αφιερωμένο στους Αγίους Ισαποστόλους Κωνσταντίνο και Ελένη,
- Στις 6 Αυγούστου, που γιορτάζει το αριστερό κλίτος του Καθολικού που είναι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρα Χριστού,
- Στις 8 Νοεμβρίου (των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ), που γιορτάζεται το Ολοκαύτωμα της Ιεράς Μονής Αρκαδίου.