01 Αυγούστου, 2016

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ







Αύγουστος

Στην κληματαριά του Αυγούστου ,
το σταφύλι κάθε γούστου .
Φώτα παίρνει ρώγα ρώγα
στου μεσημεριού τη φλόγα .
Άσπρα , μαύρα τα τσαμπιά
κρέμονται βαριά βαριά .
Για της Παναγιάς τη χάρη ,
μύρτα , σκίνα και θυμάρι .
Σαν ο ήλιος χαμηλώνει
την εικόνα της χρυσώνει .
Κι η σελήνη που ανεβαίνει ,
φωτοστέφανο θα γένει .



Ρένα Καρθαίου 



Ο Αύγουστος ήταν ο έκτος μήνας του ρωμαϊκού ημερολογίου, γι’ αυτό κατά τους αρχαίους ρωμαϊκούς χρόνους ονομαζόταν «Σεξτίλις».

Η λέξη παράγεται από τη λατινική Augeο, που σημαίνει αύξω: αυξάνω. Στη διάρκεια του αυξάνουν και ωριμάζουν οι καρποί: τα σταφύλια και τα σύκα. 

Το 8 π.Χ. ο «Σεξτίλις» μετονομάστηκε σε
«Αουγκούστους» (σεβαστός) από την τιμητική προσφώνηση στον αυτοκράτορα Οκταβιανό Αύγουστο, στον οποίο αφιερώθηκε, επειδή το μήνα αυτό ο Οκταβιανός ανήλθε για πρώτη φορά στα υψηλά αξιώματα και σημείωσε μεγάλες επιτυχίες σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο (τερματισμός εμφυλίου πολέμου, κατάληψη της Αιγύπτου κ.ά.) 
Μετά τη θεοποίηση του Οκταβιανού-Αύγουστου η λέξη
Augustus άρχισε να σημαίνει ακόμα σεβαστός, σεπτός, ιερότατος.  
Το 4ο π.Χ. ο Οκταβιανός προσέθεσε αυθαίρετα μία επιπλέον ημέρα στον Αύγουστο, που ως τότε είχε τριάντα ημέρες, την οποία απέσπασε από τον Φεβρουάριο, ώστε να μην υστερεί σε διάρκεια από τον Ιούλιο, που ήταν αφιερωμένος στον Ιούλιο Καίσαρα. 

Στην Αττική ο μήνας, πριν από την υιοθέτηση του ρωμαϊκού ημερολογίου, ονομάζονταν
Μεταγειτνιών, διότι στα τέλη του, μετά τις 15, γίνονταν οι μετακομίσεις απ' τη μια γειτονιά του Άστεως στην άλλη. Τότε εορτάζονταν τα «Μεταγείτνια» (εορτή των γειτόνων) ή «Μετοίκια». 



ΛΑΪΚΕΣ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ: 

  • Συκολόγος, λόγω της συγκομιδής των σύκων.
  • Πεντεφάς, επειδή τρώνε πέντε φορές την ημέρα.
  • Παχομύγης, επειδή είναι παχιές οι μύγες.
·         Τραπεζοφόρος ή Τραπεζοφάης, λόγω της αφθονίας των καρπών. Αυτός είναι ο μήνας που τρέφει τους άλλους έντεκα, γιατί όλα είναι σε αφθονία: το στάρι που έχει κιόλας μπει στις αποθήκες, το καλαμπόκι που το μαζεύουν στα ορεινά, η σταφίδα που τη μαζεύουν, την ξεραίνουν και την πουλούν, τα σύκα, τα καρύδια κι όλα τα φρούτα και τα λαχανικά που αφθονούν αυτή την εποχή και φυσικά τα σταφύλια που τώρα ωριμάζουν.
·         Διπλοχέστης, ίσως επειδή η μεγάλη κατανάλωση φρούτων προκαλεί αυξημένες ανάγκες.
·         Δριμάρης, από τις «δρίμες» ή «δρίματα», όπως ονομάζονται οι έξι πρώτες ημέρες του μήνα, που κατά τη λαϊκή παράδοση είναι δυσοίωνες.
·         Άλουστος από τις αλουστίνες (νεράιδες του νερού) που λέγονταν πως εμφανίζονταν τις πρώτες μέρες του μήνα.
·         Μερομηνάς, γιατί την πρώτη του μέρα άρχιζαν τα «μερομήνια» .
·         Νοσοφόρος, γιατί γαστρικές ασθένειες και ελώδεις πυρετοί συχνά παραμονεύουν.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ:



  • Συνεχίζεται το αλώνισμα (ανάλογα την περιοχή).
  • Προς το τέλος του μήνα καίγονται οι καλαμιές.
  • Αρχίζει ο τρύγος (ανάλογα την περιοχή) & λιάσιμο στ’ αλώνια.
  • Μάζεμα καλαμποκιού, αρμάθιασμα & ξήρανση αυτού.
  • Μάζεμα σκόρδων & κρεμμυδιών.
  • Σπορά καρότων, σπανακιού & μαρουλόσπορου.
  • Μεταφορά κυψελών στο πεύκο.
  • Καθάρισμα βαρελιών, ασκιών, αντλιών & σκευών για την αποθήκευση του κρασιού.


ΓΙΟΡΤΕΣ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ
ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΑ (6 /8). Το βράδυ της παραμονής του Αφέντη Χριστού στην Κρήτη πίστευαν πως άνοιγαν πάλι οι ουρανοί μόνο που τούτη τη φορά έβλεπαν το άγιο φως και όσοι το πίστευαν  το’ χαν για καλό.
Ο Αφέντης Χριστός , όπως συνηθίζεται να λέγεται στα μέρη μας  έχει τις περισσότερες εκκλησίες του ψηλά στις κορφές των βουνών και τιμάται με αργία , προσευχή και προσφορές. Βουνό σημαίνει ανύψωση, ανάταση και επαφή με τον ίδιο το Θεό. Είναι η μέρα που διακόπτεται η νηστεία του Δεκαπεντάγουστου και μπορεί να καταναλωθεί για φαγητό το ψάρι και η σκορδαλιά.
Είναι η μέρα που ο παπάς λέει ευχή για τα σταφύλια και τα σύκα που θα προσκομιστούν στην εκκλησία και, ανάλογα με τον καιρό που θα’ χει, θα φανεί σαν προμήνυμα φθινοπώρου πως οι πελαργοί αρχίζουν το φευγιό τους σε χώρες με θερμότερο κλίμα. Κατόπιν τα μοίραζαν στο εκκλησίασμα.
Σ’ αυτό το έθιμο επιζεί η αρχαία συνήθεια των απαρχών, της προσφοράς δηλαδή των πρώτων καρπών στους θεούς, όπως εκφραζόταν στην ιστορική αρχαιότητα ως συγκροτημένη λατρευτική εκδήλωση με τις εορτές των Θαργηλίων, των Θαλυσίων και των Πυανοψίων. 


Η ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ (15/8). Θεωρείται το Πάσχα του καλοκαιριού. Η κορυφαία εορτή της πιο οικείας μορφής στον χριστιανικό λατρευτικό κύκλο, σ’ όλη την Ελλάδα, με επίκεντρο το ναό της Παναγίας στο νησί της Τήνου. Ολόκληρος ο Αύγουστος είναι αφιερωμένος στην Παναγία, με τις παρακλήσεις, τη νηστεία, την Κοίμησή της, τα Μεθεόρτια, τα Εννιάμερα και με την κατάθεση της Αγίας Ζώνης στις 31 Αυγούστου, οπότε τελειώνει το εκκλησιαστικό έτος. 

Κατά την εκκλησιαστική παράδοση, πριν από τη γιορτή προηγείται νηστεία, που περιλαμβάνει 14 ημέρες και ξεκινά την 1η Αυγούστου. Κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης νηστείας, νηστεύεται το λάδι εκτός του Σαββάτου και της Κυριακής, ενώ στη γιορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα  επιτρέπεται το ψάρι. Στην Ελλάδα, η Κοίμηση της Θεοτόκου εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα. Σε πολλά νησιά του Αιγαίου (Τήνος, Πάρος, Πάτμος) στολίζουν και περιφέρουν επιτάφιο προς τιμήν της Παναγίας. Σε πόλεις και χωριά ανά την επικράτεια, σε εκκλησίες αφιερωμένες στην Κοίμηση της Θεοτόκου διοργανώνονται παραδοσιακά πανηγύρια, που καταλήγουν σε γενικευμένο γλέντι.
Από την επόμενη μέρα κιόλας οι γεωργοί έχουν πολύ δουλειά να κάνουν. Τα ώριμα σταφύλια δεν αφήνουν άλλα περιθώρια στους καλλιεργητές. Πρέπει να απλώσουν τη σταφίδα, να μαζέψουν τα σουλτανιά και τα πρώιμα λιάτικα για το λευκό κρασί , γιατί φοβούνται τον καιρό, επειδή θυμούνται την  παροιμία :
« Επάτησε ο Αύγουστος , η άκρα του χειμώνα».
  
ΑΓΙΟΣ ΦΑΝΟΥΡΙΟΣ (27/8). Έγινε γνωστός από την τυχαία ανεύρεση της εικόνας του μεταξύ 1355 και 1369 στη Ρόδο. Κατά τη διάρκεια ανασκαφών στο νότιο μέρος των παλαιών τειχών της πόλης βρέθηκε αρχαίος χριστιανικός ναός με πολλές κατεστραμμένες εικόνες και μία καλώς διατηρημένη, που απεικόνιζε ένα νεαρό στρατιωτικό, ο οποίος κρατούσε σταυρό και λαμπάδα αναμμένη, ενώ ολόγυρα της εικόνας ήταν ζωγραφισμένες δώδεκα παραστάσεις με τα μαρτύρια που υπόφερε ο Άγιος. Η εικόνα έφερε επιγραφή με τις λέξεις «Άγιος Φανούριος».

Τη μέρα αυτή οι νοικοκυρές φτιάχνουν φανουρόπιτες. Είναι πίτες (τάματα) που κάνουν οι πιστοί προς τιμή του Αγ. Φανουρίου, που γιορτάζει, άπαξ ή 3 Σάββατα συνεχόμενα, ζητώντας απ’ τον άγιο να τους φανερώσει κάτι που έχασαν ή κάτι που προσδοκούν (π.χ. οι ανύπαντρες κοπέλες στην Κρήτη, να τους φανερώσει έναν καλό γαμπρό!).

       Η Φανουρόπιτα παρασκευάζεται με 9 λογιών υλικά. Ας φτιάξουμε μια!!! 
  
ΦΑΝΟΥΡΟΠΙΤΑ
Υλικά
  • 3 κούπες αλεύρι που φουσκώνει μόνο του
  •  1 κουταλάκι σόδα
  • 1/2 κουταλάκι γαρύφαλλο
  • 1 1/2 κουταλάκι κανέλλα
  • 2/3 κούπας σπορέλαιο
  •  1 κούπα ζάχαρη
  •  1 κούπα χυμό πορτοκαλιού ή νερό ή γάλα
  • 1/2 κούπα καρύδια χοντροκομμένα
  •  1/2 κούπα σταφίδες μαύρες
 Εκτέλεση

Σ' ένα μεγάλο μπολ, ανακατέψτε το αλεύρι με τη σόδα, το γαρύφαλλο και την κανέλλα. Χτυπήστε 1' στο μπλέντερ το λάδι με τη ζάχαρη και το χυμό πορτοκαλιού και ρίξτε το μίγμα μέσα στο μπολ με τα στερεά υλικά. Ρίξτε επίσης τα καρύδια και τις σταφίδες και ανακατέψτε τα όλα μαζί μ' ένα κουτάλι να ενωθούν. Αδειάστε το μίγμα σε ταψάκι με διάμετρο 28 εκ. βουτυρωμένο και αλευρωμένο. Ψήστε τη φανουρόπιτα στους 175 βαθμούς Κελσίου, 1 ώρα περίπου. Βγάλτε την από το φούρνο και αφήστε τη να κρυώσει. Τοποθετήστε στην επιφάνειά της μια χάρτινη δαντέλα και κοσκινίστε μ' ένα σουρωτήρι ζάχαρη άχνη. Αφαιρέστε με προσοχή τη δαντέλα και τα σχέδιά της θα αποτυπωθούν στην επιφάνεια της φανουρόπιτας. Ή αλλιώς, πασπαλίστε την απλώς με λίγη άχνη ζάχαρη.
  


ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΑΠΟΚΕΦΑΛΙΣΤΗΣ Ή ΚΟΥΤΣΟΚΕΦΑΛΟΣ Ή ΡΙΓΟΛΟΓΟΣ (29/8).

Αυτό που αλλάζει από τον Ιούλιο ως τον Αύγουστο είναι πως οι μέρες αρχίζουν πια και μικραίνουν. Προς το τέλος του κυρίως, όταν αρχίζουν οι βροχές, παρουσιαζόταν άλλοτε έξαρση στους πυρετούς της ελονοσίας, αλλά και στις δυσεντερίες του καλοκαιριού που εξελίσσονταν σε τυφοειδείς πυρετούς. Ο Άγιος που πολεμά τους πυρετούς του Αυγούστου είναι ο Άι Γιάννης ο Πρόδρομος.
«Ούτε λάδι, ούτε ψάρι, για τ’ Άι Γιαννιού τη χάρη», έλεγαν οι   παλιοί. Τη μέρα αυτή γινόταν μια από τις αυστηρότερες νηστείες του χρόνου.
Οι παλιοί Κρητικοί έτρωγαν μόνο φρούτα και βραστά λαχανικά, για να μην πάθουν ρίγο.
Όσοι έπασχαν από ελονοσία έκαναν τάμα να μη φάνε όλη τη μέρα τίποτε απ’ όσα ψήνονται στο τσικάλι. Ούτε μαχαίρι έπιαναν στα χέρια τους.


ΕΘΙΜΑ-ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ

ΔΡΙΜΕΣ:
Οι πρώτες έξι ή δώδεκα μέρες του Αυγούστου, οι δρίμες όπως λέγονταν, θεωρούνταν από τους παλιούς επικίνδυνες, γιατί πίστευαν πως εμφανίζονται οι  Δρίμες  ή Αλουστίνες , οι νύμφες των νερών, όντα δαιμονικά που κάνουν κακό στα πανιά  και στα σώματα. Λένε πως εξαφανίζονταν στη γιορτή του Αφέντη Χριστού στις 6 του μήνα,  γιατί τις ξορκίζει ο παπάς με τον πρώτο αγιασμό. Αλίμονο σ΄ όσους προσπαθούσαν να  λούσουν τα μαλλιά τους όλες τις μέρες που τριγύριζαν στη γη  ή έπλεναν τα ρούχα τους, οι Αλουστίνες θα τα μαδούσαν  και τα ρούχα θα έλιωναν ή θα τα «έτρωγε » ο σκώρος. Αν παρόλα αυτά ήταν απαραίτητη η πλύση τους, έριχναν μέσα στο νερό ένα πέταλο γιατί το σίδερο πάντα είναι γιατρικό και τα δαιμόνια έφευγαν.  Αν πάλι άφηναν τα παιδιά να τριγυρνούν τα μεσημέρια τότε οι Δρίμες που θα τα συναντούσαν  θα τα έπαιρναν μαζί τους.
Δεν έμπαιναν στ’ αμπέλι όλες αυτές τις μέρες ή δεν έκοβαν σύκα σε πολλά μέρη της Ελλάδας γιατί θα ξεραινότανε και η κουρμούλα και το δέντρο που θα έπαιρνες τους καρπούς του. Οι γυναίκες επίσης δεν κάθονταν καθόλου στον αργαλειό κι αν παρόλα αυτά έπρεπε κάποια στιγμή να πλύνουν κάτι κι έπεφτε νερό έξω απ’ τη γούρνα και φύτρωναν χόρτα που δεν ξεραίνονταν μέχρι το χειμώνα ,τουλάχιστον αυτό θα ήταν καλό σημάδι για την καλοχρονιά που θα ερχόταν.
Σ’ άλλα μέρη πάλι πίστευαν πως στις 31 Ιουλίου και λίγο μετά τα μεσάνυχτα που έμπαινε ο νέος μήνας άνοιγαν οι ουρανοί και ότι πρόφταιναν  να ζητήσουν οι άνθρωποι , θα το’ χαν. Πλούτη, υγεία, χωράφι ή ό,τι άλλο σκεφτόταν. Ύστερα έριχναν άμμο μέσα στο σπίτι για να υπάρχει αφθονία και ευτυχία και σαν ξημέρωνε οι γυναίκες καθάριζαν τα χάλκινα σκεύη τους πρωί πρωί, για να τα προλάβουν μέχρι να πάνε στην εκκλησιά μιας κι ήταν πρωταυγουστιά.

ΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:
Η δεύτερη ονομασία για τούτον τον μήνα ήταν Μερομηνάς γιατί την πρώτη του μέρα άρχιζαν τα «μερομήνια». Οι βοσκοί «διάβαζαν» τον καιρό τις 12 πρώτες μέρες  ή τις 6 χωρίζοντας της στα δύο που αντιστοιχούσαν με τους δώδεκα μήνες του χρόνου . Ό,τι καιρό είχε εκείνες τις μέρες το ίδιο θα είχε και καθ’ όλη την διάρκεια του ο κάθε μήνας.






Η Κεφαλονιά έχει χαρακτηριστεί νησί των μυστηρίων. Κι αυτό γιατί στο νησί συμβαίνουν κάποια παράξενα φαινόμενα τα οποία και η επιστήμη δεν μπορεί να ερμηνεύσει. 
               Ένα από τα πιο γνωστά φαινόμενα είναι η εμφάνιση των αγιόφιδων που παρατηρείται κάθε χρόνο τον Αύγουστο. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται στο χωριό Μαρκόπουλο. Στα ερείπια του παλιού καμπαναριού της εκκλησίας που είναι αφιερωμένη στην Παναγιά και στην εκκλησία του ορεινού χωριού Αργίνια, όπου εμφανίζονται κάθε καλοκαίρι από τις 6 Αυγούστου μικρά φιδάκια, τα οποία σιγά - σιγά γεμίζουν το εσωτερικό της εκκλησίας. Αυτό συμβαίνει μέχρι και τις 15 Αυγούστου όπου μυστηριωδώς εξαφανίζονται. Τα φιδάκια αυτά είναι εντελώς ακίνδυνα και μη δηλητηριώδη. Οι πιστοί συνηθίζουν να τα παίρνουν στο χέρι και να τα παρατηρούν.
Χαρακτηριστικό τους είναι ο σταυρός που έχουν στο κεφάλι τους. 

Τις ημέρες αυτές, 6 - 15 Αυγούστου πλήθος πιστών που παραθερίζουν στο νησί σπεύδουν να δουν από κοντά τα φιδάκια της Παναγιάς. 
               Σύμφωνα με τη φυσική εξήγηση του περίεργου αυτού φαινομένου πρόκειται για μια σπάνια ράτσα φιδιών που αναπαράγεται σ’ αυτήν την περιοχή. Το κλίμα, ο τόπος αλλά και η συμπεριφορά των ανθρώπων ευνοούν την αναπαραγωγή τους. 
               Η εμφάνισή τους λοιπόν, αλλά και η εξαφάνισή τους, έχει να κάνει με την εποχή της αναπαραγωγής τους. Το φαινόμενο αποδίδεται στο δυνατό ήχο της καμπάνας που αναστατώνει τα φιδάκια και βγαίνουν από τις φωλιές τους.
  
Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΤΟΥ ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΥ: 
Μία νηστεία που την τηρούσαν με μεγάλη ευλάβεια. 
Στο Ζαγόρι της Ηπείρου, «πρωί-πρωί, πριν βάλουν τίποτα στο στόμα τους, έτρωγαν κόκκινα κράνα (ήταν γνωστό αντιπυρετικό τότε), για να είναι γεροί όλο το χρόνο».
 Με το γάλα που δεν κατανάλωναν την περίοδο της νηστείας, έφτιαχναν τραχανάδες, χυλοπίτες, ξινόχοντρο (στην Κρήτη) κ.ά.
Την 1η Αυγούστου, σε διάφορα μέρη της πατρίδας μας, συνήθιζαν να πλένουν τα χάλκινα σκεύη & να προσφέρουν σταφύλια, σύκα και ελιές σ’ όσους δεν είχαν για να φάνε εκείνη την ημέρα.

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ:


Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ
  




ΑΣ ΑΚΟΥΣΟΥΜΕ ΜΕΡΙΚΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ

·          «Κυρά μου Πορταϊτισσα», Παραδοσιακό Αστυπάλαιας Δωδεκανήσου


  • «Έχε γεια Παναγιά», Δόμνα Σαμίου
  • «Έλα, Παναγιά μου, σώσε», Δόμνα Σαμίου, Παραδοσιακό Δωδεκανήσου
  • «Κάτω Παναγιά», Γιώτα Πανταζή, Παραδοσιακός μπάλος από τη Σμύρνη
  • «Νανούρισμα», Νεκταρία Καραντζή, Παραδοσιακό από το Ασκληπειό της Ρόδου
ΑΣ ΑΚΟΥΣΟΥΜΕ ΕΝΤΕΧΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΕΜΠΝΕΥΣΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ

  • «Τα τζιτζίκια», Μιχάλης Βιολάρης, Ποίηση Οδ. Ελύτη


  • «Μια Παναγιά», Μάνος Χατζηδάκις, Χορωδία Θάλειας Βυζαντίου


  • «Πόνοι της Παναγιάς», Νίκος Ξυλούρης, Ποίηση Κ. Βάρναλης


ΠΗΓΕΣ:
users.sch.gr
el.wikipedia.org
emprosnet.gr
enlefko.blogspot.gr
kalavrytanews.com
laikiparadosi.blogspot.gr
dreamskindergarten.blogspot.gr
sansimera.gr
ourlife.gr
zhtunteanagnostes.blogspot.gr
Νίκος Ψυλλάκης, «Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη», Εκδ. Καρμάνωρ